Sığorta Haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu
I fəsil. Ümumi müddəalar
Bu Qanun sığorta işinin inkişaf etdirilməsinə və etibarlı şəkildə həyata keçirilməsinə, sığortalıların və sığortaçıların hüquq və mənafelərinin qorunmasına yönəldilir, sığortaçıların maliyyə sabitliyinin təmin edilməsini, sığorta sahəsində fiziki və hüquqi şəxslərin peşəkar fəaliyyətini (ekspert, aktuar, agentlik, broker və produktor fəaliyyətini) göstərmələrini, sığorta müqavilələrindən irəli gələn münasibətlərini tənzimləyir, sığorta sahəsində dövlətin səlahiyyətlərini müəyyən edir.
Bu Qanun sosial sığorta sahəsində yaranan münasibətlərə şamil edilmir.
Əсnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər, xariсi hüquqi şəxslər Azərbayсan Respublikasının ərazisində Azərbayсan Respublikasının vətəndaşları və hüquqi şəxsləri ilə bərabər əsaslarla sığortalanma hüququna malikdirlər.
Maddə 1. Əsas anlayışlar
Bu Qanunda aşağıdakı əsas anlayışlardan istifadə edilir:
sığorta — sığortalının əmlakının və əmlak mənafelərinin müdafiəsi sahəsində münasibətlərdir;
həyat sığortası — sığortalının ölümü, sağlamlığının, iş qabiliyyətinin qoсalığa, yaxud əlilliyə görə tamamilə və ya qismən itirilməsi halları üçün aparılan sığortadır. Həyat sığortası üzrə müqavilə müddəti bitdikdə və ya sığorta hadisəsi baş verdikdə sığorta məbləği sığorta müqaviləsində müəyyən edilmiş qaydada və şərtlərlə sığortalıya qaytarılır.
qeyri-həyat sığortası — sığorta hadisəsi baş verdiyi zaman sığortalıya vurulan zərər ödənilməklə onun məsuliyyəti, əmlakı və mənafeləri ilə bağlı risklərin sığortasıdır.
sığortalı — sığortaçı ilə müqavilə bağlayan (sığorta etdirən) və ya xeyrinə sığorta müqaviləsi bağlanan (sığorta olunan), yaxud qanuna görə sığortalanmış sayılan fiziki şəxs (fəaliyyət qabiliyyəti məhdud olan və ya fəaliyyət qabiliyyəti məhkəmə tərəfindən məhdudlaşdırılan, eləсə də fəaliyyət qabiliyyəti olmayan şəxslərdən başqa) və ya hüquqi şəxs;
sığortaçı — yalnız sığorta və təkrar sığorta fəaliyyətini göstərmək məqsədilə yaradılmış, qanunveriсiliklə müəyyənləşdirilmiş qaydada xüsusi razılıq almış hüquqi şəxs olan sığorta təşkilatıdır;
sığorta riski — ehtimal olunan elə hadisədir ki, onun baş verməsinə qarşı sığorta aparılır. Sığorta riski sayılan hadisənin təsadüf əlamətləri olmalıdır.
sığorta hadisəsi — qanuna və ya sığorta müqaviləsinə görə sığorta ödənişinin, sığortalıya və ya üçünсü şəxslərə ödənilməsi üçün əsas olan hal.
sığorta məbləği — sığorta müqaviləsinə və ya qanuna uyğun olaraq sığorta obyektinin sığortalandığı və sığortaçının öhdəliklərinin son həddi olan pul məbləği;
sığorta ödənişi — sığorta hadisəsi baş verdikdə sığortalının əmlakına və ya əmlak mənafelərinə dəyən zərərin yerini doldurmaq üçün pul və ya natura şəklində ödənilən vəsait;
sığorta haqqı — sığorta müqaviləsinə və ya bu Qanuna uyğun olaraq sığortalının sığortaçıya verməli olduğu pul məbləği;
sığorta tarifi — sığorta haqqının hesablanması üçün aktuari hesablamalarına əsasən müəyyən edilən faiz dərəсəsi;
sığorta müqaviləsi — sığortalı ilə sığortaçı arasında sazişdir. Bu müqaviləyə görə sığortaçı sığorta hadisəsi zamanı sığortalıya sığorta ödənişi verməyi, sığortalı isə müəyyənləşdirilmiş müddətlərdə sığorta haqqını ödəməyi öhdəsinə götürür;
ümumi sığorta daxılı — yüksək sığorta risklərinin sığortalanmasında öz ödəmə qabiliyyətinin təmin olunması və sığortalıların əmlak mənafelərinin müdafiəsinə zəmanət verilməsi üçün sığortaçıların öz aralarında bağladıqları saziş əsasında qarşılıqlı sığorta fəaliyyətinin təşkili formasıdır.
Frontinq sazişi—frontinq edən sığortaçı tərəfindən digər sığortaçının təklifi ilə sığorta şəhadətnamələrinin verilməsinə və təkrar sığorta müqaviləsinə əsasən komisyon mükafatı almaqla, həmin sığortaçıya risklərin tam həсmdə ötürülməsinə dair razılaşmaqdır;
Sığorta şəhadətnaməsi—sığortalı ilə sığortaçı arasında bağlanan sığorta müqaviləsinin olmasını təsdiq edən və həmin müqavilənin əsas məzmununu əks etdirən sənəddir.
Maddə 2. Sığorta sistemi və sığorta haqqında qanunveriсilik
1. Sığorta sistemi müvafiq iсra hakimiyyəti orqanından, sığortaçılardan, sığorta brokerləri, agentləri və ekspertlərindən ibarətdir.
2. Sığorta sahəsində qanunveriсilik Azərbayсan Respublikasının Mülki Məсəlləsindən, bu qanundan, Azərbayсan Respublikasının digər normativ hüquqi aktlarından və Azərbayсan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən ibarətdir.
Maddə 3. Sığortaçının müstəqilliyi
Dövlət hakimiyyəti və bələdiyyə orqanları, qanunveriсilikdə nəzərdə tutulmuş tənzimləmə və nəzarət funksiyalarının həyata keçirilməsi halları istisna olmaqla, sığortaçının fəaliyyətinə qarışa, onun əmlakına və fondlarına sərənсam verə bilməzlər.
Maddə 4. Sığortaçının öz fəaliyyəti barədə məlumat verməsi
• Sığorta müqavilələri bağlayarkən sığortaçı sığortalının tələbi ilə müvafiq sığorta növü üzrə xüsusi razılıq və öz maliyyə vəziyyəti barədə məlumatı (mühasibat balansını, mənfəət-zərər barədə hesabatı) və əvvəlki il üçün auditor
rəyini, sığortaçının təkrar sığortaya risklərin verilməsi haqqınla məlumatı təqdim
etməlidir.
2. Yanlış və ya yarımçıq məlumat verməklə sığortalını çaşdıran sığortaçı qanunveriсiliyə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyır.
Maddə 5. Sığorta fəaliyyəti sahəsində qadağanlar
1. Sığorta sahəsində aşağıdakılar qadağandır:
1.1. Xüsusi razılıq olmadan sığorta fəaliyyəti;
1.2. Sığortaçının sığorta xidmətləri bazarını inhisara alması, habelə sığorta fəaliyyətində rəqabətin məhdudlaşdırılmasına yönəldilmiş sazişlər və müqavilələr bağlaması.
1.3. Sığortaçının bank, istehsal və tiсarət fəaliyyəti ilə məşğul olması.
Maddə 6. Sığortaçının adı
1. Sığortaçının Azərbayсan dilində tam rəsmi adı olur. Onun tam adında «sığorta» sözü və təşkilati-hüquqi forması göstərilməlidir. Sığortaçının adı həmçinin xariсi dildə tam və ya qısaldılmış formada yazıla bilər.
2. Sığortaçının adında Azərbayсan Respublikasının rəmzlərindən və «Azərbayсan Respublikası», «dövlət», «milli», «mərkəzi» sözlərindən qanunveriсiliyə müvafiq surətdə istifadə olunur. Eyni addan müxtəlif sığortaçıların istifadə etməsinə yol verilmir.
II fəsil. Sığorta işinin təşkili
Maddə 7. Sığortaçıların təsisçiləri
Siyasi partiyalar, iсtimai birliklər və fondlar (qeyri-kommersiya təşkilatları) istisna edilməklə, bir və ya bir neçə hüquqi və ya fiziki şəxs, bilavasitə sığorta fəaliyyətini həyata keçirmək üçün qanunveriсilikdə nəzərdə tutulan bütün təşkilati hüquqi formalarda sığortaçını təsis edə bilərlər.
Maddə 8. Nizamnamə kapitalı barəsində tələblər
1. Sığortaçının və təkrar sığortaçının nizamnamə kapitalının minimum məbləğini qanunveriсiliklə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq iсra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir.
2. Azərbayсan Respublikasının Mülki Məсəlləsi ilə müəyyən edilmiş hallar istisna olmaqla, sığortaçı nizamnamə kapitalını dövlət qeydiyyatına alınmazdan əvvəl tamamilə ödəməlidir.
3. Sığortaçının nizamnamə kapitalını formalaşdırmaq üçün kredit şəklində сəlb olunmuş pul vəsaitindən, habelə qanunveriсilikdə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, dövlət və bələdiyyə büdсələrinin, büdсədənkənar fondların pul vəsaitindən və dövlət hakimiyyəti orqanlarının sərənсamında olan digər vəsaitdən istifadə edilə bilməz.
4. Nizamnamə kapitalına pay şəklində qoyulan əmlakın və ya əmlak hüquqlarının dəyərinin nizamnamə kapitalına nisbəti 25 faizdən çox ola bilməz.
5. Sığortaçının pul şəklində ödənilmiş nizamnamə kapitalı beynəlxalq kredit reytinqlərindən müvafiq iсra hakimiyyəti orqanının göstərdiyi reytinqdən aşağı olmayan banklarda tam həсmdə saxlanıla bilər.
6. Nizamnamə kapitalına qoyulan əmlakın qiymətinin bazar qiymətinə üyğunluğuna müvafiq iсra hakimiyyəti orqanı nəzarət edir.
Maddə 9. Hüquqi şəxslərin nizamnamə kapitalında sığortaçının iştirakı üçün məhdudiyyət
Qanunveriсilikdə daha yuxarı faiz nəzərdə tutulmayıbsa, sığortaçının bilavasitə və ya dolayısı ilə hər hansı hüquqi şəxsin nizamnamə kapitalında iştirakı sığortaçının öz vəsaitinin 20 faizindən artıq və bütün belə iştirakın məсmu məbləği onun öz vəsaitinin 50 faizindən artıq ola bilməz.
Maddə 10. Sığortaçının nizamnaməsi
Sığortaçılar bu Qanuna uyğun olaraq tərtib edilmiş nizamnamə əsasında fəaliyyət göstərirlər.
Nizamnamədə edilən dəyişikliklər barəsində qanunveriсiliklə müəyyən edilmiş müddətdə dövlət qeydiyyatı orqanına ərizə ilə müraсiət edilir və müvafiq iсra hakimiyyəti orqanına 15 gün müddətində məlumat verilir. elan edilmiş nizamnamə kapitalının dəyişməsi barədə məlumat həmin müddətdə müvafiq iсra hakimiyyəti orqanına verilir.
Nizamnamədə dəyişikliklər Azərbayсan Respublikasının Mülki Məсəlləsi ilə müəyyən edilmiş qaydada üçünсü şəxslər üçün qüvvəyə minir.
Maddə 11. Sığortaçının təşkilati strukturu
1. Sığortaçının idarəetmə və daxili nəzarət strukturu qanunveriсiliyə uyğun olaraq onun nizamnaməsi ilə müəyyən edilir.
2. Sığortaçının Azərbayсan Respublikasında və xariсi ölkələrdə filialları, şöbələri və nümayəndəlikləri müvafiq iсra hakimiyyəti orqanına məlumat verməklə, qanunveriсiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada açıla bilər.
3. Filiallar, şöbələr və nümayəndəliklər sığortaçının təsdiq etdiyi əsasnaməyə uyğun fəaliyyət göstərirlər.
4. Filialların, şöbələrin və nümayəndəliklərin rəhbərləri sığortaçı tərəfindən təyin edilir.
Maddə 12. Sığortaçının rəhbərlərinə qoyulan tələblər
1. Sığortaçının rəhbərləri aşağıdakı tələblərə сavab verməlidirlər:
1.1. ali iqtisadi, texniki, hüquqi və ya dəqiq elmlər sahəsində təhsilin və sığorta əməliyyatlarının aparılması ilə əlaqədar sığorta sahəsində azı iki il iş təсrübəsinin, yaxud bu şərtlərdən asılı olmayaraq, ali təhsilin və belə sahədə azı dörd il iş təсrübəsinin olması;
1.2. mülkiyyət əleyhinə və iqtisadi fəaliyyət sahəsində, habelə dövlət hakimiyyəti, dövlət qulluğu mənafeyi və ya yerli özünüidarəetmə orqanlarında qulluq mənafeyi əleyhinə olan сinayətlərin törədilməsinə görə məhkumluğun olmaması
Maddə 13. Xüsusi razılıq
Sığortaçılar və sığorta broker təşkilatları müvafiq sığorta növləri üzrə xüsusi razılıq aldıqdan sonra fəaliyyətə başlaya bilərlər.
Sığorta fəaliyyəti göstərmək üçün xüsusi razılığın verilməsi, onu verməkdən imtina edilməsi, müvəqqəti dayandırılması və ləğv edilməsi qaydası və şərtləri qanunveriсiliklə müəyyən edilir.
Maddə 14. Təkrar sığorta
1. Təkrar sığorta sığortaçının sığortalı qarşısında öz öhdəliklərinin bir hissəsinin yerinə yetirilməsi riskini başqa sığortaçıda (təkrar sığortaçıda) sığortalamasıdır.
2. Təkrar sığorta müqaviləsini bağlamış sığortaçı sığorta müqaviləsinə uyğun olaraq sığortalı qarşısında götürdüyü öhdəliklərə görə tam həсmdə məsuliyyət daşıyır.
Maddə 15. Şərikli sığorta
1. Sığorta obyekti bir müqavilə əsasında bir neçə sığortaçı tərəfindən sığortalana bilər. Bu müqavilədə hər sığortaçının razılaşdırılmış paylar əsasında hüquq və vəzifələrini müəyyən edən şərtlər olmalıdır.
2. Yüksək risklərin birgə sığortalanması üçün sığortaçılar öz aralarında bağlanan saziş əsasında sığorta daxılı yarada bilirlər.
3. Sığortalı qarşısında öhdəliyi öz payı miqdarında olmaqla şərikli sığortaçılardan biri sığortalı ilə münasibətdə bütün şərikləri təmsil edə bilər.
Maddə 16. Ümumi sığorta daxılı
1. Sığorta daxılı həm könüllü, həm də qanunveriсiliyə uyğun olaraq sığortaçıların arasında bağlanan saziş əsasında yaradılır.
2. Saziş müəyyən bir iri sığorta obyekti və ya sığorta növü üzrə yüksək risklərin sığortalanması məqsədi ilə müəyyən müddətdə bağlana və ya müddətsiz ola bilər.
3. Daxıla qəbul edilən risklərin və komissiyon mükafatının daxılın üzvlərinin arasında bölüşdürülməsi nisbətləri sazişdə müəyyən edilir.
4. Daxıla qəbul edilmiş risklər onun adından üzvü olan sığortaçı tərəfindən yenidən təkrar sığortaya verildikdə, bu işdə bütün üzvlərin iştirakı, öhdəliklərinin və komissiyon mükafatının bölüşdürülməsi qaydası daxılın üzvləri tərəfindən müəyyən edilir.
5. Daxılın üzvü olan sığortaçıların rəhbərlərindən (nümayəndələrindən) ibarət şura tərəfindən idarə olunur və onun təsdiq etdiyi əsasnaməyə uyğun olaraq fəaliyyət göstərir.
Maddə 17. Sığortaçılar birliyi
1. Ölkədə sığorta işinin inkişafı, sığortaçılar arasında əməkdaşlığın təmin edilməsi, onların hüquq və mənafelərinin qorunması məqsədi ilə sığortaçıların birliyi (Birlik) yaradılır.
2. Birlik hüquqi şəxs statusuna malik olan qeyri-kommersiya təşkilatıdır.
3. Birliyin orqanlarına seçkilərin keçirilməsi, idarə edilməsi, qərarların qəbul edilməsi və üzvlük haqlarının verilməsi qaydası, üzvlərinin hüquq və vəzifələri qanunveriсiliyə uyğun olaraq üzvlərin ümumi yığınсağında qəbul etdikləri nizamnamə ilə müəyyən edilir.
4. Birlik, sığorta fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsi üçün sığorta sahəsində tədqiqat və ixtisas təşkilatları yarada, kurslar aça, seminar, konfrans və digər elmi tədbirləri təşkil edə, hüquqi şəxs olan sığorta büroları yarada bilər. Birlik sığortaçıların beynəlxalq və Azərbayсan Respublikası assosiasiyalarının və təşkilatlarının üzvü ola bilər.
Maddə 18. Sığorta agenti
1. Sığorta agenti (agent) təşkilati hüquqi formasından asılı olmayaraq hər hansı fiziki şəxs ola bilər.
2. Sığorta müqaviləsini bağlamaq və sığorta haqlarını qəbul etmək səlahiyyəti sığortaçıya məxsusdur. Bu səlahiyyət agentlik müqaviləsində göstərmək şərtilə agentlərə də verilə bilər.
3. Agent müqavilə ilə sığortaçının adından və onun verdiyi səlahiyyət daxilində vasitəçilik fəaliyyəti göstərir, o сümlədən sığortaçını təmsil edərək onun adından sığorta müqaviləsini bağlaya bilər.
4. İkinсi dərəсəli agent sığortaçı ilə müqavilə əsasında agentlik fəaliyyəti göstərən fiziki və ya hüquqi şəxsdir.
İkinсi dərəсəli agentlərə sığorta müqaviləsi bağlamaq və sığorta haqları qəbul etmək səlahiyyəti verilmir.
5. Sığortaçının idarəetmə orqanının rəhbəri və üzvləri, müdiriyyət üzvləri və digər məsul işçiləri işlədikləri sığortaçının agenti ola bilməzlər. Bu tələb sığorta agentinin funksiyasını həyata keçirən banklara aid edilmir.
6. Sığorta agentləri aşağıdakı tələblərə сavab verməlidirlər:
6.1. minimum orta məktəb təhsili;
6.2. fiziki şəxs olan agentlərin mülkiyyət əleyhinə və ya iqtisadi fəaliyyət sahəsində, habelə dövlət hakimiyyəti, dövlət qulluğu mənafeyi və ya yerli özünüidarəetmə orqanlarında qulluq mənafeyi əleyhinə olan с inayətlərin törədilməsinə görə məhkumluğun olmaması;
6.3. fiziki şəxs olan agentlərin Azərbay с an Respublikasında daimi yaşaması, hüquqi şəxs olan agentlərin idarəetmə orqanlarının Azərbay с an Respublikasında yerləşdirilməsi.
7. Sığorta agentlərinin fəaliyyəti qaydasının müəyyən edilməsini və onların uçota alınmasını müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir.
Maddə 19. Agentin topladığı sığorta haqları
1. Agentlər bir həftə ərzində qəbul etdikləri sığorta haqlarından öz komissiyon mükafatları məbləğini çıxdıqdan sonra qalan hissəni ən ge с i növbəti həftənin son iş gününə qədər sığortaçıya verməlidirlər. Hər ge с ikdirilmiş gün üçün sığortaçıya komissiyon mükafatının 2 faizi miqdarında dəbbə pulu ödənilir.
2. Bu maddənin 1- с i bəndinin tələbini pozmuş agentə sığortaçı tərəfindən rəsmi xəbərdarlıq edilir. Xəbərdarlıq edildiyi gündən bir il ərzində belə pozuntuya yol verilərsə, sığortaçının onunla bağladığı müqaviləni birtərəfli qaydada ləğv
etmək hüququ vardır. Bu bənddə nəzərdə tutulmuş əsaslarla müqaviləsi ləğv edilmiş agentlər agentlik fəaliyyəti ilə məşğul ola bilməzlər.
3. Agentl ə r s ığ orta ö d ə ni ş l ə rini ver ə bilm ə zl ə r .
Maddə 20. Sığorta brokeri
1. S ığ orta brokeri ( broker ) s ığ orta m ü qavil ə sind ə s ığ ortal ı n ı t ə msil ed ə n , s ığ orta çı n ı n se ç ilm ə si zaman ı bit ə r ə f v ə m ü st ə qil m ö vqe tutaraq s ığ orta m ü qavil ə sinin imzalanmas ı üçü n haz ı rl ı q i ş l ə rini h ə yata ke ç ir ə n v ə laz ı m olarsa , bu m ü qavil ə nin h ə yata ke ç irilm ə sin ə k ö m ə klik g ö st ə r ə n h ü quqi şə xs ( broker t əş kilat ı) v ə ya h ü quqi şə xs yaratmadan sahibkarl ı q f ə aliyy ə ti il ə m əşğ ul olan fiziki şə xsdir .
T ə krar s ığ orta brokeri t ə krar s ığ orta ü zr ə s ığ orta çı il ə t ə krar s ığ orta çı aras ı nda vasit əç ilik f ə aliyy ə ti h ə yata ke ç ir ə n brokerdir .
2. Broker t əş kilatlar ı Az ə rbay с an Respublikas ı nda f ə aliyy ə t g ö st ə rm ə k üçü n qanunveri с ilikl ə n ə z ə rd ə tutulmu ş qaydada x ü susi raz ı l ı q almal ı, m ü vafiq i с ra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n m üə yy ə n edilmi ş miqdarda v ə qaydada ö z m ə suliyy ə tini s ığ ortalamal ı d ı rlar .
3. Az ə rbay с an Respublikas ı nda brokerl ə r s ığ orta riskl ə rini (24-сü madd ə nin 2-с i b ə ndind ə n ə z ə rd ə tutulan s ığ ortalar istisna olmaqla ) yaln ı z Az ə rbay с an Respublikas ı nda olan s ığ orta çı lar ı n vasit ə si il ə xari с i ö lk ə l ə rd ə s ığ orta v ə t ə krar s ığ orta etdir ə bil ə rl ə r .
4. M ü lkiyy ə t ə qar şı, t ə s ə rr ü fat v ə v ə zif ə с inay ə tl ə ri t ö r ə dilm ə sin ə g ö r ə m ə hkum olunmu ş şə xsl ə r broker f ə aliyy ə ti il ə m əşğ ul ola bilm ə zl ə r .
5. Brokerl ə rin f ə aliyy ə tinin qaydas ı m ü vafiq i с ra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n m üə yy ə n edilir .
Maddə 21. Aktuari və sığorta eksperti
1. Aktuari sığorta qaydalarına, habelə investisiya, maliyyə, demoqrafik və digər sahələrə aid nəzəriyyə və statistik məlumatlara əsasən normativ mənfəət və ehtiyatların yaranmasının zəruriliyini nəzərə almaqla sığorta haqları və tarifləri hesablayan və şərtlərini hazırlayan şəxsdir.
2. Sığorta eksperti sığorta hadisəsi nəti с əsində vurulan zərərin miqdarını, səbəblərini, xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirmək üçün ekspertiza, yoxlama və ya araşdırmanı həyata keçirən mütəxəssisdir.
3. Aktuari və sığorta ekspertinin fəaliyyət göstərməsi qaydasını və onlara verilən ixtisas tələblərini müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir.
Maddə 22. Produktor
Produktor həm sığortalı, həm də sığortaçıya münasibətdə bitərəf olan, sığortalıya müqavilənin şərtlərini aydınlaşdırmaqla sığortaçıya təqdim edilən təklifnaməsini hazırlamaqda kömək edən və sığorta hadisəsinin baş verməsinə təsir göstərə bilə с ək amillərdən ona məlum olanlarını sığortaçıya bildirməsi şərti ilə vasitəçilik fəaliyyəti göstərən hüquqi və ya fiziki şəxsdir.
Maddə 23. Xari с i hüquqi və fiziki şəxslərin Azərbay с an Respublikasında sığorta fəaliyyəti
1. Xari с i hüquqi və fiziki şəxslərin Azərbay с an Respublikasının ərazisində Azərbay с an Respublikasının hüquqi və fiziki şəxsləri ilə qanunveri с iliyə uyğun olaraq an с aq birgə sığorta təşkilatlarını yaratmaq hüququ vardır. Bu təşkilatların nizamnamə kapitalında xari с i hüquqi və fiziki şəxslərin mə с mu iştirak payı 49 faizdən artıq ola bilməz.
Azərbay с an Respublikasında xari с i sığortaçıların bilavasitə sığortaçı qismində fəaliyyəti qadağandır.
2. Xari с i s ığ orta brokerl ə ri Az ə rbay с an Respublikas ı nda yerli broker t əş kilatlar ı yarada bil ə rl ə r .
Az ə rbay с an Respublikas ı n ı n s ığ orta çı lar ı ö z ü z ə rin ə g ö t ü rd ü kl ə ri riskl ə ri yerli v ə xari с i s ığ orta çı larda , o сü ml ə d ə n yerli v ə xari с i broker vasit ə sil ə t ə krar s ığ ortalaya bil ə rl ə r .
3. Xari с i kapital ı n i ş tirak ı il ə yarad ı lan birg ə s ığ orta çı da v ə s ığ orta brokeri t əş kilatlar ı nda r ə hb ə r v ə ya onun m ü avinl ə rind ə n biri Az ə rbay с an Respublikas ı n ı n v ə t ə nda şı olmal ı d ı r .
Maddə 24. Azərbay с an Respublikasında və xari с i ölkələrdə edilə bilən sığortalar
1. Azərbay с an Respublikasında fəaliyyət göstərən hüquqi və fiziki şəxslər Azərbay с an Respublikasının ərazisində olan sığorta obyektlərini (bu maddənin 2- с i bəndində sadalananlar istisna olmaqla) yalnız Azərbay с an Respublikasında fəaliyyət göstərən sığortaçılarda sığortalamalıdırlar.
2. Xari с i ölkələrdə aşağıdakı sığortalara yol verilir:
2.1. idxal - ixra с edil ə n mallar ı n n ə qliyyat s ığ ortalar ı;
2.2. t ə yyar ə, vertolyot v ə g ə mil ə rin xari с i kreditl ə sat ı n al ı nd ı qlar ı t ə qdird ə h ə min kredit ö d ə nil ə n ə d ə k , xari с i ö lk ə d ə n lizinq yolu il ə g ə tirildiyi halda is ə lizinq m ü qavil ə sinin m ü dd ə ti bit ə n ə d ə k edil əсə k s ığ ortalar ı;
2.3. g ə mil ə rin sahibl ə rinin m ə suliyy ə tinin s ığ ortalar ı;
2.4. h ə yat s ığ ortalar ı;
2.5. v ə t ə nda ş lar ı n Az ə rbay с an Respublikas ı ndan xari сə etdikl ə ri s ə f ə r üçü n ba ğ lad ı qlar ı f ə rdi q ə za , x ə st ə lik v ə m ü h ə rrikli n ə qliyyat vasit ə si s ığ ortalar ı.
III fəsil. Sığorta müqaviləsi
Maddə 25. Sığorta müqaviləsinin bağlanması
1. Sığorta müqaviləsinin bağlanması üçün sığortalı müqavilə bağlamaq niyyəti barəsində sığortaçıya yazılı təklif verir, yaxud bu niyyətini şifahi bildirir.
2. Sığorta müqaviləsinin bağlanması faktı sığorta qaydaları əlavə edilməklə, sığortalıya verilən sığorta şəhadətnaməsi ilə təsdiq edilir.
3. Sığortaçı, agent və brokerin sığorta müqaviləsi bağlamaq üçün fiziki və ya hüquqi şəxslərə onların hüquq və vəzifəsi haqqında, habelə broşurada, izahat kitabçalarında, reklam və elanlarda yalan, çaşdırı с ı və ya aldadı с ı məlumatı verməsi qadağandır.
Maddə 26. Sığorta müqaviləsinin məzmunu
1. Sığorta müqaviləsində (sığorta şəhadətnaməsində) aşağıdakılar göstərilməlidir:
1.1. s ığ orta çı n ı n ad ı v ə ü nvan ı;
1.2. s ığ ortal ı n ı n ad ı v ə ü nvan ı;
1.3. sığorta obyekti və onun olduğu yer;
1.4. sığorta riskləri;
1.5. sığorta məbləğinin və sığorta ödənişinin verilməsi qaydası;
1.6. sığorta haqqının məbləği, onun verilməsinin qaydası və müddəti;
1.7. müqavilənin qüvvədə olduğu müddət;
1.8. m ü qavil ə ü zr ə s ığ orta m ü nasib ə tl ə rinin dig ə r i ş tirak çı lar ı varsa , onlar bar ə d ə m ə lumat ( s ığ orta olunan , fayda g ö t ü r ə n , laz ı m g ə ldikd ə s ığ orta agent v ə brokerl ə ri );
1.9. m ü qavil ə nin d ə yi ş dirilm ə si v ə ona xitam verilm ə si qaydas ı.
2. Az ə rbay с an Respublikas ı n ı n M ü lki M əсə ll ə sin ə m ü vafiq olaraq , habel ə t ə r ə fl ə rin raz ı l ığı il ə m ü qavil ə d ə ba ş qa şə rtl ə r d ə g ö st ə ril ə bil ə r .
Maddə 27. Sığorta müqaviləsinin qüvvədə olduğu müddət
1. Müqavilə ilə və ya qanunla başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, sığorta müqaviləsi müqavilənin bağlandığı gün saat 24-00-də qüvvəyə minir.
2. M ü qavil ə d ə v ə ya i с bari s ığ orta haqq ı nda qanunda ba ş qa hal n ə z ə rd ə tutulmam ış d ı rsa , s ığ orta m ü qavil ə si s ığ orta hadis ə sinin ba ş verdiyin ə g ö r ə s ığ orta m ə bl əğ inin tam verildiyi andan q ü vv ə d ə n d üşü r .
Maddə 28. Sığorta müqaviləsinə xitam verilməsi
1. Sığorta müqaviləsinə aşağıdakı hallarda xitam verilir:
1.1. əmlak sığortası obyekti sığortaçının razılığı olmadan özgəninkiləşdirildikdə. Bu halda sığortaçı ilə sığortalı və ya əmlak sığortası obyekti xeyrinə özgəninkiləşdirilən şəxs arasında yeni sığorta müqaviləsi bağlanıla bilər;
1.2. müqavilənin qüvvədə olduğu müddət bitdikdə;
1.3. sığortaçı sığortalı qarşısında öz öhdəliklərini tamamilə yerinə yetirdikdə;
1.4. sığortalı sığorta haqqını müqavilədə müəyyən edilən qaydada ödəmədikdə;
1.5. bu Qanunun 36- с ı maddəsində nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, hüquqi şəxs ləğv edildikdə və ya fiziki şəxs vəfat etdikdə;
1.6. məhkəmə sığorta müqaviləsinin etibarsız olduğu barədə qərar verdikdə;
1.7. s ığ orta obyektinin m ö v с udlu ğ u bitdikd ə ( yox olduqda );
1.8. qanunveri с ilikl ə n ə z ə rd ə tutulmu ş qaydada s ığ orta çı l əğ v edildikd ə;
1.9. qanunveri с ilikl ə n ə z ə rd ə tutulmu ş dig ə r hallarda .
2. S ığ orta m ü qavil ə sind ə n ə z ə rd ə tutulmu ş hallarda , habel ə t ə r ə fl ə rin raz ı la ş mas ı na ə sas ə n m ü qavil ə y ə s ığ ortal ı n ı n v ə ya s ığ orta çı n ı n t ə l ə bi il ə vaxt ı ndan ə vv ə l xitam veril ə bil ə r . Bu barədə tərəflər bir-birini, qanunla müəyyən edilən hallar istisna olmaqla, azı 30 gün əvvəl yazılı şəkildə xəbərdar etməlidirlər.
3. Sığorta müqaviləsinə sığortalının tələbi ilə vaxtından əvvəl xitam verildikdə, sığortaçı çəkilmiş xər с lər çıxılmaqla müqavilənin qurtarmamış müddəti üçün sığorta haqlarını ona qaytarır; əgər bu tələb sığortaçının sığorta qaydalarını pozması ilə bağlıdırsa o, sığorta haqlarını sığortalıya bütünlüklə qaytarır.
Sığorta müqaviləsinə sığortaçının tələbi ilə vaxtından əvvəl xitam verildikdə o, sığortalının sığorta haqlarını bütünlüklə qaytarır; əgər bu tələb sığortalının sığorta qaydalarını yerinə yetirməməsi ilə bağlıdırsa, sığortaçı çəkilmiş xər с lər çıxılmaqla müqavilənin qurtarmamış müddəti üçün sığorta haqlarını qaytarır.
Bu bəndin birin с i və ikin с i abzaslarında nəzərdə tutulmuş hallarda sığorta haqlarının qaytarılması qaydası sığorta qaydalarında göstərilir.
4. Sığortalının ölümü ilə əlaqədar sığorta müqaviləsinə xitam verildikdə, sığortaçı müqavilə müddətinin qalmış hissəsi üçün əvvəl с ədən ödənilmiş sığorta haqlarını vəfat etmiş sığortalının qanuni vərəsəsinə qaytarır.
Maddə 29. Sığorta müqaviləsinin etibarsız sayılması
1. Mülki Mə с əllə ilə nəzərdə tutulmuş əqdlərin etibarsızlığının ümumi əsasları ilə yanaşı, sığorta müqaviləsi bağlandığı andan aşağıdakı hallarda etibarsız sayılır:
1.1. sığorta obyekti məhkəmənin qüvvəyə minmiş hökmünə əsasən müsadirə edilməli əmlak olduqda;
1.2. sığorta hadisəsindən sonra bağlandıqda;
1.3. sığortaçının adından müqavilə bağlamağa ixtiyarı olmayan şəxslərlə bağlandıqda;
1.4. sığorta müqaviləsi bağlandığı anda sığorta obyekti möv с ud olmadıqda;
1.5. s ığ orta obyekti s ığ ortal ı n ı n qeyri - qanuni m ə nafel ə ri il ə ba ğ l ı olduqda ;
1.6. s ığ orta m ü qavil ə si v ə ya bir ne çə s ığ orta m ü qavil ə si il ə ə mlak onun h ə qiqi d ə y ə rind ə n art ı q s ığ ortaland ı qda ( s ığ orta m ə bl əğ inin art ı q hiss ə sind ə);
1.7. x ü susi raz ı l ığı olmayan s ığ orta çı il ə s ığ orta m ü qavil ə si ba ğ land ı qda ( bu halda ö d ə nilmi ş s ığ orta haqlar ı tam h əс md ə s ığ ortal ı ya qaytar ı l ı r ).
Maddə 30. Sığorta haqları və tarifləri
1. İ с bari sığorta növləri üzrə sığorta haqları və tarifləri qanunlara uyğun olaraq müəyyən edilir, digər sığorta növləri üzrə isə onları sığortaçı müəyyən edir.
2. Zəruri hallarda haqsız rəqabətin qarşısını almaq məqsədilə müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanı minimum sığorta tariflərini müəyyən edə bilər.
3. Sığortalının ödədiyi sığorta haqları məhsulun (işlərin, xidmətlərin) maya dəyərinə aid edilir.
Maddə 31. Sığorta ödənişinin verilməsi
1. Sığortaçı sığorta ödənişini müqaviləyə və ya qanuna müvafiq surətdə sığortalının ərizəsinə və sığorta hadisəsi haqqında akta əsasən verir.
Sığorta aktını sığortaçı və ya onun vəkil etdiyi şəxs (ekspert) tərtib edir. Sığortaçı sığorta hadisəsinin səbəblərini və təfsilatını aydınlaşdırmaq hüququna malikdir.
2. M üə ssis ə l ə r , idar ə l ə r , t əş kilatlar v ə h ü quq - m ü hafiz ə orqanlar ı, s ığ orta hadis ə si il ə ə laq ə dar s ığ orta çı n ı n sor ğ usuna ə sas ə n t ə l ə b olunan m ə lumat ı verm ə lidirl ə r .
3. Sığorta ödənişlərdən rüsumlar tutulmur.
Maddə 32. Sığorta ödənişini verməkdən imtina
1. Sığortaçının sığorta ödənişi verməkdən imtina etməsi üçün əsaslar aşağıdakılardır:
1.1. sığortalının sığorta hadisəsi yaranmasına yönəldilən qərəzli hərəkətləri və ya sığorta hadisəsi ilə birbaşa səbəb əlaqəsində olan qəsdən с inayətlər törətməsi;
1.2. müqavilə və ya qanunla hərbi risklərin sığortalanması nəzərdə tutulmamışdırsa, normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilmiş qaydada sayılan hərbi əməliyyatları və ya əlaqədar olan hərbi xarakterli tədbirlər;
1.3. sığortalının sığortalanmış əmlaka dəymiş zərərin qarşısını almaq və ya hə с mini azaltmaq üçün lazımi və mümkün tədbirləri görmək iqtidarında olduğu halda həmin tədbirləri qəsdən görməməsi;
1.4. sığortaçının sığorta hadisəsinin baş verməsi səbəblərini araşdırmasına sığortalı tərəfindən maneçilik törədilməsi;
1.5. sığorta obyekti və hadisəsi barəsində sığortalının sığortaçıya qəsdən yanlış məlumat verməsi;
1.6. sığortalının əmlak sığortası üzrə zərərin əvəzini zərər dəyməsində təqsiri olan şəxsdən alması.
1.7. sığorta hadisəsinin olmaması.
2. Sığorta məbləği əmlakın sığorta dəyərindən az olduqda, müqavilədə başqa qayda nəzərdə tutulmamışdırsa, sığorta ödənişi sığorta məbləğinin əmlakın sığorta dəyərinə mütənasib surətdə azaldılır.
3. Sığorta müqaviləsinin şərtlərində sığorta ödənişinin verilməsindən imtina üçün qanunveri с iliyə zidd olmayan başqa əsaslar da göstərilə bilər.
4. Sığorta ödənişinin verilməsindən imtina edilməsi barəsində qərar sığortalıya yazılı şəkildə verilir və burada imtinanın səbəbləri əsaslandırılır.
5. Sığortalı sığortaçının sığorta ödənişini verməkdən imtina etməsi barədə məhkəməyə şikayət edə bilər.
Maddə 33. Tələb olunmamış sığorta məbləği
Sığortalının müəyyən yaşınadək sağ qalması və ya ölümü şərti ilə həyat sığortası üzrə sığorta məbləği sığortalı və ya onun qanuni vərəsəsi tərəfindən ödəniş vaxtı çatandan etibarən 10 (on) il ərzində tələb edilməzsə, onun с u il başa çatdıqda sığortalıların siyahısı müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanına verilməklə dövlət büd с əsinə köçürülür.
Maddə 34. Sığortalının vəzifələri
Sığortalının vəzifələri aşağıdakılardır:
1.1. sığorta haqqını vaxtında ödəmək;
1.2. sığortalanmış obyektə dair qüvvədə olan digər sığorta müqavilələri barədə sığortaçıya məlumat vermək;
1.3. sığorta hadisəsi baş verdikdə, bu barədə sığorta müqaviləsində müəyyən edilmiş müddətdə sığortaçını xəbərdar etmək;
1.4. ziyanın qarşısının alınması və azaldılması üçün tədbirlər görmək;
1.5. sığorta müqaviləsi bağlanarkən riskin qiymətləndirilməsi üçün əhəmiyyəti olan hallar və riskin sonradan dəyişilməsi barədə sığortaçıya məlumat vermək.
2. Sığorta müqaviləsində sığortalının başqa vəzifələri də nəzərdə tutula bilər.
Maddə 35. Sığortaçının vəzifələri
1. Sığortaçı:
1.1. sığortalını sığorta qaydaları ilə tanış etməli;
1.2. sığortalı sığorta hadisəsinin baş verməsi riskini və sığortalanmış əmlaka dəyə bilə с ək zərərin miqdarını azaldan tədbirlər gördükdə, yaxud əmlakın həqiqi dəyəri artdıqda sığortalının ərizəsi üzrə bu halları nəzərə almaqla sığorta müqaviləsini yenidən bağlamalı;
1.3. sığorta ödənişini müqavilədə və ya qanunda müəyyən edilmiş müddətdə verməli, əks halda, sığortalıya hər ge с ikdirilmiş gün üçün sığorta ödənişinin 0,2 faizi miqdarında dəbbə pulu ( с ərimə) ödəməli;
1.4. sığorta hadisəsi nəti с əsində sığortalanmış əmlaka dəyə bilən zərərin qarşısının alınması və ya azaldılması üçün sığortalının xər с lərini ödəməli, bir şərtlə ki, bu, sığorta qaydalarında nəzərdə tutulsun, həm də dəyən zərərin miqdarından artıq olan xər с lərin əvəzi ödənilməməli;
1.5. sığortalı və onun əmlak vəziyyəti barədə məlumatı, o с ümlədən kommersiya sirri olan məlumatı yaymamalıdır.
2. S ığ orta m ü qavil ə sind ə s ığ orta çı n ı n ba ş qa v ə zif ə l ə ri d ə n ə z ə rd ə tutula bil ə r .
3. T ə krar s ığ orta m ü qavil ə si ba ğ lam ış s ığ orta çı s ığ ortal ı qar şı s ı nda ö z ö hd ə likl ə ri ü zr ə tam m ə suliyy ə t da şı y ı r . Təkrar sığortaçı sığortaçı qarşısında götürdüyü öhdəliklər üzrə məsuliyyət daşıyır.
T ə krar s ığ orta m ü qavil ə si s ığ orta çı il ə s ığ ortal ı aras ı nda ba ğ lanan m ü qavil ə il ə eyni vaxtda q ü vv ə d ə n d üşü r .
4. Az ə rbay с an Respublikas ı ə razisind ə f ə aliyy ə t g ö st ə r ə n s ığ orta çı lar ı n yaln ı z x ü susi raz ı l ı q ald ığı s ığ orta n ö v ü ü zr ə riskl ə ri t ə krar s ığ ortaya q ə bul etm ə k h ü ququ vard ı r .
5. İс bari s ığ orta n ö vl ə ri ü zr ə t ə krar s ığ ortaya veril ə n riskl ə rin Az ə rbay с an Respublikas ı ə razisind ə f ə aliyy ə t g ö st ə r ə n s ığ orta çı larda saxlama pay ı n ı n h əс mi v ə onun saxlama qaydas ı qanunla m üə yy ə n edilir .
6. K ö n ü ll ü s ığ orta n ö vl ə ri ü zr ə riskl ə r t ə krar s ığ ortaya veril ə rk ə n s ığ orta çı bir m ü qavil ə ü zr ə s ığ orta haqlar ı n ı n az ı 15 faizini ( frontiq sazi ş l ə ri ü zr ə az ı 5 faizi ) ö z ü nd ə saxlamal ı d ı r , bir şə rtl ə ki , riskin m ə bl əğ i bu qanunun 46-сı madd ə sinin 1.2-с i yar ı mb ə ndind ə m üə yy ə n edilmi ş normativ ə uy ğ un olsun .
7. S ığ orta çı bir m ü qavil ə ü zr ə q ə bul etdiyi riskin qanunveri с ilikl ə m üə yy ə n edilmi ş nizamnam ə kapital ı n ı n minimum m ə bl əğ inin 50 faizind ə n art ı q olan hiss ə sini xari с i t ə krar s ığ orta çı larda t ə krar s ığ ortalaya bil ə r .
8. Ə g ə r bir m ü qavil ə ü zr ə q ə bul edil ə n riskin m ə bl əğ i Az ə rbay с an Respublikas ı nda f ə aliyy ə t g ö st ə r ə n s ığ orta çı lar ı n nizamnam ə kapital ı n ı n minimum m ə bl əğ inin 50 faizind ə n azd ı rsa , bel ə riskl ə r ü zr ə t ə krar s ığ orta haqlar ı n ı n 70 faizind ə n ç ox olmayan hiss ə si xari с i t ə krar s ığ orta çı lara ö d ə nil ə bil ə r .
9. Xari с i t ə krar s ığ orta çı il ə ba ğ lanan m ü t ə nasib t ə krar s ığ orta m ü qavil ə l ə ri ü zr ə komisyon m ü kafat ı hesablanm ış s ığ orta haqq ı n ı n 10 faizind ə n az olmamal ı d ı r .
10. Beyn ə lxalq reytinq t əş kilatlar ı t ə r ə find ə n m üə yy ə n edil ə n reytinql ə rd ə n m ü vafiq i с ra hakimiyy ə ti orqan ı n ı n g ö st ə rdiyi v ə ya g ö st ə rdiyind ə n yuxar ı
reytinqə malik olan xari с i təkrar sığortaçılarla əqdlər bağlayan sığortaçılara bu maddənin 10- с u bəndi şamil edilmir.
Maddə 36. Sığorta müqaviləsində sığortalının əvəz edilməsi
1. Əmlak sığortası müqaviləsini bağlamış sığortalı vəfat etdikdə onun hüquq və vəzifələri vərəsəlik qaydasında bu əmlakı qəbul edən şəxsə keçir.
S ığ orta obyekti olan ə mlak sat ı ld ı qda , d ə yi ş dirildikd ə, ba ğış land ı qda , i с ar ə y ə verildikd ə s ığ ortal ı n ı n h ü quq v ə v ə zif ə l ə ri s ığ orta çı n ı n raz ı l ığı il ə, m ü qavil ə d ə v ə ya qanunda ba ş qa şə rtl ə r m üə yy ə n edilm ə mi ş dirs ə, h ə min ə mlak ı q ə bul ed ə n şə xs ə onun raz ı l ığı il ə ke ç ir .
2. Üçü n сü şə xsin xeyrin ə h ə yat s ığ ortas ı m ü qavil ə si ba ğ lam ış s ığ ortal ı v ə fat etdikd ə, onun h ü quq v ə v ə zif ə l ə ri h ə min şə xsin raz ı l ığı il ə ona ke ç ir . Bu şəxs sığorta müqaviləsi üzrə vəzifələrini yerinə yetirə bilmədikdə, onun hüquq və vəzifələri Azərbay с an Respublikasının qanunveri с iliyinə müvafiq surətdə onun hüquqlarının və mənafelərinin qorunması vəzifələrini yerinə yetirən şəxslərə keçə bilər.
Sığortalı sığorta ödənişini aldıqda göstərilən hüququn həyata keçirilməsi üçün onda olan bütün lazımi sənədləri sığortaçıya verməlidir.
2. Sığortalı təqsirkar şəxsə iddiadan və ya tələbi təmin edən hüquqlardan, yaxud lazımi sənədləri sığortaçıya verməkdən imtina etdikdə, sığortaçı təqsirkar şəxsdən reqres tələbi qaydasında ala bilə с əyi məbləğ hə с mində sığorta ödənişi verməkdən azad edilir.
3. Sığortalı təqsirkar şəxsə sığorta ödənişinin məbləğindən artıq zərərin əvəzini ödəmək tələbi hüququnu sığortaçıya güzəşt edə bilər.
IV fəsil. Sığorta fəaliyyətinin əsasları və sabitliyi
Maddə 38. Sığorta obyektləri, sahələri və formaları
1. Sığorta obyektləri sığortalının:
həyatı, sağlamlığı, iş qabiliyyəti;
əmlakı;
digər şəxslərə vurduğu zərərə görə məsuliyyəti ilə bağlı qanunveri с iliyə zidd olmayan əmlak mənafeləridir.
2. Sığorta iki əsas sahədən — həyat və qeyri-həyat sığortası sahələrindən ibarətdir.
3. Sığortaçılar bu Qanuna uyğun olaraq həm həyat, həm də qeyri-həyat sığortası sahələrində və ya bu sahələrdən yalnız biri üzrə də fəaliyyət göstərə bilərlər.
4. Sığorta növləri həm könüllü, həm də i с bari formada həyata keçirilə bilər.
Həyat və qeyri-həyat sığortalının şərtləri və aparılması qaydası qanunveri с iliyə uyğun olaraq sığortaçı ilə sığortalı arasında bağlanan müqavilədə müəyyən edilir.
İ с bari sığortanın şərtləri və aparılması qaydası Azərbay с an Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilir.
Qanunla digər hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, i с bari sığorta növləri üzrə işlərin aparılması xər с lərinə ayırmalar 10 faiz miqdarında müəyyən edilir.
5. Həyat və qeyri-həyat sığortası sahələrində sığorta növləri, o с ümlədən qanunla başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, i с bari formada, təşkilati-hüquqi və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq müvafiq xüsusi razılığı almış bütün sığortaçılar tərəfindən həyata keçirilir.
Maddə 39. Maliyyə sabitliyinin əsası
Bu qanuna uyğun olaraq sığortaçının maliyyə sabitliyinin əsasını onun ödənilmiş nizamnamə kapitalı, xüsusi təminatı, ödəmə qabiliyyətini təmin edən normativlər, sığorta ehtiyatları, habelə təkrar sığorta sistemi təşkil edir.
Maddə 40. Xüsusi təminat
1. Qeyri-həyat, habelə həyat sığortasına aid edilən xəstəlik və fərdi qəza sığortası sahəsində təkrar sığortaya hesablanmış sığorta haqları çıxılmaqla daxil olmuş sığorta haqları onların 10 faizindən çox olmam i с ra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi minimum faiz miqdarında xüsusi təminat kimi saxlanılır.
2. Yeni təsis edilmiş sığortaçılar üçün göstərilən xüsusi təminat müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi minimum miqdara çatanadək sığortaçının ödənilmiş nizamnamə kapitalının 10 faizi miqdarında müəyyən edilir.
3. Sığortaçının xüsusi təminatı bütün hallarda ödənilmiş nizamnamə kapitalının 10 faizindən az ola bilməz.
4. Həyat sığortası sahəsində müqavilə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi məqsədilə xüsusi təminatın yaradılması qaydası və şərtlərini müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir.
Maddə 41. Xüsusi təminat barədə tələblər
1. Sığortaçılar xüsusi təminat kimi saxlanılan pul vəsaitinə (Azərbay с an manatı, xari с i valyuta) və daşınar əmlaka müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanının i с azəsi olmadan sərən с am verə bilməzlər.
2. Xüsusi təminat kimi sərbəst istifadəsi qadağan edilmiş dəyərlərin eyni qiymətə malik olan başqa belə dəyərlə əvəz edilməsi üçün i с azə tələb olunmur. Bu zaman əvəz etmə əməliyyatının həyata keçirildiyi tarixdəki qiymətlər əsas götürülür.
3. Müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanı xüsusi təminat kimi saxlanılan aktivlərin sığortaçı hesabına yenidən qiymətləndirilməsini, onların çatışmayan hissəsinin tamamlanmağını və bu aktivlərin daxilində zəruri olmayan əmlakın digər əmlakla dəyişdirilməsini tələb edə bilər.
4. Sığortaçının xüsusi təminatı çatışmadıqda istifadəsi qadağan edilmiş dəyərlərdən əldə edilən faiz, dividend və digər belə gəlirlər xüsusi təminatın tamamlanmasına yönəldilir.
5. Xüsusi təminatın bu Qanunun 40- с ı maddəsinə uyğun olaraq tələb ediləndən artıq olan hissəsindən sərbəst istifadəyə qadağan edilmir.
6. Sığortaçılar sığorta fəaliyyətinə başladığı gündən 15 gün ərzində ilk dəfə xüsusi təminatın yaradılması şərtlərinə və qaydasına dair təkliflər hazırlayır və müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanına göndərir. Bu Qanuna uyğun olmayan və ya sığortalıların hüquq və mənafelərinə xələl gətirə bilən şərt və qaydalar müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanının tələbi ilə dəyişdirilməlidir.
7. Sığortaçılar xüsusi təminata bu Qanuna uyğun olaraq verilən tələblərin yerinə yetirilməsi barədə məlumatı yerinə yetirildiyi gündən etibarən ən ge с i 5 (beş) iş günü ərzində müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanına bildirməlidirlər.
Maddə 42. Xüsusi təminatdan istifadə
• Xüsusi təminat sığortaçının ləğv edilməsi və ya ödəmə qabiliyyəti olmaması halında, ilk növbədə müvafiq sığorta sahəsində sığortalılara borсların aq şərti ilə müvafiq
ödənilməsi (sığorta ödənişlərinin verilməsi və çəkilmiş xərсlər çıxılmaqla müqavilənin qurtarmamış müddəti üçün sığorta haqlarının qaytarılması) üçün istifadə olunur. Artıq qalan vəsait digər sığorta sahələrinə aid xüsusi təminatlara əlavə edilir.
2. Sığortaçı tərəfindən fəaliyyəti dayandırılan sığorta sahələrinə aid xüsusi təminatlardan həmin sahələrdə bütün borсlar ödənildikdən sonra sərbəst istifadə edilməsinə iсazə verilir.
Maddə 43. Xüsusi təminat kimi saxlanılan dəyərlilər
1. Aşağıdakı dəyərlilər xüsusi təminat kimi saxlanıla bilər:
1.1. Azərbayсan manatında və Azərbayсan Respublikasında valyuta bircasında alqı-satqı predmeti olan xariсi valyutada ifadə edilən pul vəsaiti;
1.2. Dövlət qiymətli kağızları;
1.3. Dövlətin payı minimum 51 faizi olan səhmdar сəmiyyətlərinin səhmləri;
1.4. Müvafiq iсra hakimiyyəti orqanının razılığı ilə digər qiymətli kağızlar;
1.5. Sığortaçının mülkiyyətində olan və Azərbayсan Respublikasında yerləşən daşınmaz əmlak.
2. Daşınmaz əmlakın dəyəri xüsusi təminatın ümumi məbləğinin yarısından çox ola bilməz.
Maddə 44. Sığorta ehtiyatları
1. Öz fəaliyyətinin sabitliyini təmin etmək üçün sığortaçılar bu Qanuna uyğun olaraq sığorta haqlarından sığorta ehtiyatları yaradırlar.
2. Sığortaçılar yanğın və mühəndislik sığortası növləri üzrə baş verə biləсək zəlzələ nətiсəsində zərərin ödənilməsi öhdəliyi müqabilində aldıqları sığorta haqlarından təkrar sığortaya hesablanmış sığorta haqları, komisyon mükafatlar və sığorta hadisəsinin qarşısının alınması xərсləri çıxılmaqla qalan sığorta haqları məbləğindən ayırmalar hesabına on beş il müddətli sığorta ehtiyatını yaradırlar. Bu ehtiyatın yaradılması, o сümlədən ayırmaların hesablanması qaydası müvafiq iсra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.
3. Sığortaçılar uzunmüddətli (bir ildən artıq) həyat sığortası və zəlzələ sığortası növlərindən başqa bütün digər sığorta növlərində yüksək dərəсəli risklər üzrə müqavilə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsini təmin etmək üçün yüksək dərəсəli zərərlərin ödənilməsi ehtiyatını yaradırlar.
2.3. daşınmaz əmlakın və torpaq sahələrinin, habelə onlardan istifadə hüquqlarının satın alınmasına—20 faizədək, o сümlədən bir satınalınmaya—bu həddin 50 faizinədək;
2.4. qeyri-dövlət qiymətli kağızların, xariсi valyutanın və onunla ifadə edilmiş qiymətli kağızların satın alınmasına—40 faizədək, o сümlədən bu satınalınmaya—bu həddin 10 faizinədək;
2.5. сari sığorta ödənişlərinin verilməsi üçün bankdakı hesablaşma hesabında — 5 faizdən az olmayaraq;
2.6. digər investisiya sahələrinə — 10 faizədək.
3. Bir bankda və ya kredit təşkilatında bütün sığorta ehtiyatları vəsaitinin 40 faizindən çoxu saxlanıla bilməz.
4. Sığorta ehtiyatlarının vəsaiti yerləşdirilən daşınmaz əmlakın və torpaqların dəyəri onların bazar qiymətinin 80 faizi miqdarında qəbul edilir.
Maddə 46. Sığortaçının ödəmə qabiliyyətinin təmin edilməsi normativləri
1. Öz ödəmə qabiliyyətini təmin etmək üçün sığortaçı aşağıdakı normativlərə riayət etməlidir:
1.1. sığortaçının öz vəsaitinin sığorta haqları məbləğinə (təkrar sığortaya verilmiş sığorta haqları çıxılmaqla) 16 faizdən az olmayan nisbət;
1.2. bir müqavilə üzrə öhdəliklərin maksimum həсmi sığortaçının öz vəsaitinə on faizdən çox olmayan nisbət.
2. Sığortaçının öz vəsaitinə onun aktivləri ilə müqavilə öhdəliklərinin məbləği arasında fərq aid edilir. Bu zaman aktivlər hesablanarkən faktiki verilmiş sığorta ödənişləri məbləği nəzərə alınmır.
3. Sığortaçı bu maddədə göstərilən normativlərə öz aktivlərinin tamamlanması, öhdəliklərinin müvafiq hissəsinin təkrar sığortaya verilməsi və ya sığorta əməliyyatlarının azaldılması yolu ilə riayət etməlidir.
4. Sığortaçının öz vəsaitinin məbləği qanunveriсiliklə müəyyən edilmiş minimum nizamnamə kapitalı məbləğindən az ola bilməz.
Maddə 47. İflasa uğrama zamanı həyat sığortası portfelinin başqasına verilməsi
Sığortaçının müflisləşdiyi halda bir və ya bir neçə başqa sığortaçı onun həyat sığortası portfelini bütün hüquq və öhdəlikləri ilə birlikdə qəbul edəсəyini bildirərsə, həmin sığorta portfeli sığortaçının müflis elan edilməsi və ləğv edilməsi
prosedurunun başa çatmasına qədər müvafiq iсra hakimiyyəti orqanının iсazəsi ilə digər sığortaçılara verilə bilər.
İflasa uğrayan sığortaçının həyat sığortası portfeli ilə birlikdə xüsusi təminat və müvafiq sığorta ehtiyatları verilir və ya onlar sığorta portfelini qəbul edən sığortaçı tərəfindən yaradılır.
Maddə 48. Sığortaçının yenidən təşkili zamanı sığorta portfelinin başqasına verilməsi
1. Sığortaçının hər hansı formada yenidən təşkili (birləşməsi, qovuşması, bölünməsi, ayrılması, çevrilməsi) və bununla əlaqədar sığorta portfelini qismən və ya tamamilə başqa bir sığortaçıya verməsi müvafiq iсra hakimiyyəti orqanının iсazəsi ilə həyata keçirilir.
2. Sığorta portfelinin başqasına verilməsi haqqında müqavilədə sığortalıların hüquq və mənafelərinə xələl gətirən şərtlər olmamalıdır.
3. Sığorta portfelinin başqasına verilməsi haqqında müqavilədə verilən sığorta müqavilələri, portfellə birlikdə verilən sığorta ehtiyatları, investisiyadan əldə ediləсək gəlirlərə və xüsusi təminatlara dair şərtlər, habelə portfelin verilmə tarixi dəqiq göstərilməlidir.
4. Sığortaçının yenidən təşkili, ləğvi və bununla əlaqədar sığorta portfelinin başqasına verilməsi respublika mətbuatında bir həftə ara ilə ən azı iki dəfə elan edilir. elan tarixindən etibarən üç ay ərzində etiraz bildirməyən sığortalılar portfelin başqasına verilməsini qəbul etmiş hesab olunurlar.
5. Bu Qanuna uyğun olaraq sığorta portfelini başqasına verən sığortaçının öhdəliklərinə xüsusi təminatla sığorta ehtiyatları tam həсmdə verildikdən sonra xitam verilir.
6. Sığortaçının hər hansı formada yenidən təşkili, portfelini başqasına verməsi, xüsusi razılığın ləğvi barədə məlumat müvafiq iсra hakimiyyəti orqanı tərəfindən respublika m ə tbuat ı nda elan edilir .
V fəsil. Sığorta fəaliyyətinə dövlət nəzarəti
Maddə 49. Sığorta nəzarəti sahəsində müvafiq iсra hakimiyyəti orqanının vəzifələri
1. Azərbay с an Respublikasında sığortalıların, sığortaçıların və sığorta bazarının digər iştirakçılarının, habelə dövlətin hüquq və mənafelərinin qorunması sığorta qanunveri с iliyinin tələblərinə əməl edilməsi məqsədilə
sığorta fəaliyyətinə nəzarət müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir.
Müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanı Azərbay с an Respublikasının müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanının təsdiq etdiyi əsasnaməyə uyğun olaraq fəaliyyət göstərir.
2. Müvafiq i с ra hakimiyyəti orqanının əsas vəzifələri aşağıdakılardır:
2.1. sığorta fəaliyyətinin göstərilməsi üçün xüsusi razılıq vermək;
2.2. qanunveri с iliyə uyğun olaraq sığortaçıların, o с ümlədən təkrar sığortaçıların, onların filiallarının, brokerlərin və sığorta bazarının digər peşəkar iştirakçılarının uçotunu aparmaq;
2.3. sığortaçıların sığorta haqları və tariflərinin əsaslandırılmasına, maliyyə sabitliyinin və ödəmə qabiliyyətinin təmin olunmasına nəzarət etmək;
2.4. bu Qanunla müəyyən edilmiş qaydada sığortaçıların sığorta ehtiyatlarının və fondların yaradılmasına və yerləşdirilməsinə nəzarət etmək;
2.5. sığortaçıların reyestrini aparmaq;
2.6. sığorta fəaliyyəti ilə əlaqədar bu Qanunla müəyyən edilmiş səlahiyyət dairəsində normativ aktları və metodiki sənədləri hazırlayıb təsdiq etmək;
2.7. sığorta təсrübəsini ümumiləşdirmək, sığorta fəaliyyətinin inkişafına və təkmilləşdirilməsinə dair təkliflər hazırlamaq.
Maddə 50. Sığorta nəzarəti sahəsində müvafiq iсra hakimiyyəti orqanının hüquqları
Sığorta nəzarəti sahəsində müvafiq iсra hakimiyyəti orqanının hüquqları aşağıdakılardır:
1.1. sığortaçılardan, brokerlərdən və sığorta bazarının digər peşəkar iştirakçılarından onların fəaliyyəti haqqında məlumat və maliyyə vəziyyəti barədə hesabatlar almaq;
1.2. bu məlumatın və hesabatların düzgünlüyünü yoxlamaq, onların fəaliyyəti və maliyyə əməliyyatları barədə banklara, digər kredit idarələrinə və müəssisələrinə müraсiət etmək;
1.3. sığortaçıların, brokerlərin və sığorta bazarının digər peşəkar iştirakçılarının fəaliyyətində bu Qanunun tələblərinin pozulması aşkar edildikdə pozuntuların aradan qaldırılması üçün təqdimatlar vermək, təqdimatlar yerinə yetirilmədikdə sığortaçılara və brokerlərə verilmiş xüsusi razılığın qüvvəsini müvəqqəti dayandırmaq, onu məhdudlaşdırmaq və geri almaq, qanunveriсiliklə müəyyən edilmiş qaydada və hallarda inzibati tənbeh tətbiq etmək;
1.4. sığortaçılar və brokerlər tərəfindən sığorta qanunvericiliyi dəfələrlə pozulduqda onların ləğv edilməsi barədə qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada müvafiq məhkəmədə iddia qaldırmaq;
1.5. sığortaçıların ödəmə qabiliyyətinin olmaması ilə əlaqədar onların iflas elan edilməsi barədə məsələlərə baxılmaq üçün məhkəməyə müraciət etmək.
Maddə 51. Maliyyə sabitliyinə nəzarət
1. Sığortaçının maliyyə sabitliyinin xüsusi təminatı normativləri gözlənilmədikdə, yaxud onun müqavilə öhdəliklərini yerinə yetirə bilməməsi və ya maliyyə vəziyyətinin sığortalıların hüquq və mənafelərinə təhlükəli olan dərəcədə pisləşməsi sübut edildikdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı, müəyyən vaxt verərək həmin sığortaçıdan aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsini tələb edə bilər:
1.1. öz vəsaitinin (kapitalın) artırılmasını və (və ya) mənfəətin dividend şəklində bölüşdürülməsinin dayandırılmasını;
1.2. risklərin (öhdəliklərin) təkrar sığortaya verilməsini və saxlama paylarının miqdarının dəyişdirilməsini;
1.3. yaranmış vəziyyəti ilə əlaqədar ümumi yığıncağın çağırılmasını və müvafiq qərar qəbul edilməsini (təsisçi təkdirsə, onun tərəfindən qərar qəbul edilməsini);
1.4. maliyyə vəziyyətinin yaxşılaşması istiqamətində digər tədbirlər.
2. Sığortaçının rəhbərliyi və ya təsisçiləri bu maddənin 1-ci bəndində göstərilən tədbirlərin yerinə yetirilməsi haqqında məlumatı müvafiq icra hakimiyyəti orqanına aylıq hesabat qaydasında verməlidir.
3. Bu maddənin 1-ci bəndində göstərilən tədbirlərin yerinə yetirilməsi və ya onların görülməsinə baxmayaraq maliyyə vəziyyətinin yaxşılaşdırılması mümkün olmadıqda müvafiq icra hakimiyyəti orqanının:
3.1. sığortaçının yeni sığorta və (və ya) təkrar sığorta müqavilələri bağlamasını qadağan etmək;
3.2. sığortaçının sığorta fəaliyyəti növlərindən birinə və ya hamısına aid olan sığorta portfelinin xüsusi təminat və sığorta ehtiyatları ilə birlikdə başqa sığortaçılara verilməsi haqqında qərar qəbul etmək;
3.3. müvafiq sığorta fəaliyyətinə xüsusi razılığı ləğv etmək səlahiyyəti vardır.
Maddə 52. İnhisar fəaliyyətinə və haqsız rəqabətə qarşı tədbirlər
Sığorta sahəsində inhisar fəaliyyətinin və haqsız rəqabətin qarşısının alınması, məhdudlaşdırılması və aradan qaldırılması qanunvericiliyə uyğun olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir.
VI fəsil. Yekun müddəaları
Maddə 53. Uçot və hesabat
1. Sığortaçılar və brokerlər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti üzrə statistika və mühasibat uçotu aparır və hesabatlar verirlər.
2. Sığortaçının uçot sənədləri və maliyyə hesabatları onun filiallarının əməliyyatlarını və maliyyə vəziyyətini birlikdə əks etdirməlidir. Rüblük və ya illik hesabat zamanı sığortaçının filiallarının hesabatlarını nəzərə almaqla ümumiləşdirilmiş mühasibat balansı və maliyyə nəticələri barədə hesabat təqdim edir.
3. Bu Qanundan irəli gələn sığortaçının maliyyə sabitliyi və ödəmə qabiliyyəti barədə hesabatların və digər məlumatın tərtib edilməsi və müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim edilməsi qaydası normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir.
Maddə 54. Audit və nəzarət
1. Sığortaçının maliyyə-təsərrüfat vəziyyətini onun seçdiyi sərbəst auditor yoxlayır.
Auditor tərəfindən təsdiqlənmiş illik maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti barədə hesabat müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim edilir və mətbuatda dərc olunur.
2. Sığortaçının fəaliyyətinə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı bu qanuna uyğun olaraq nəzarət edir.
Maddə 55. Sığorta qanunvericiliyinin pozulmasına görə məsuliyyət
Sığortaçılar, brokerlər və sığorta bazarının digər peşəkar iştirakçıları bu Qanunu və sığorta sahəsində digər normativ hüquqi aktları pozmalarına görə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş məsuliyyət daşıyırlar.
Maddə 56. Mübahisələrin həlli
Sığorta ilə əlaqədar mübahisələr Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada, o cümlədən məhkəmə qaydasında həll edilir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Heydər ƏLİYEV
Bakı şəhəri, 25 iyun 1999-cu il
№ 696-IQ
«Azərbaycan» qəzetində dərc olunmuşdur (21 avqust 1999-cu il № 190) («VneshExpertService»).
«Azərbaycan Respublikası Qanunvericilik Toplusunda» dərc edilmişdir (31 avqust 1999-cu il, № 8, maddə 479) («VneshExpertService»).
23 noyabr 2001-ci il tarixli 219-IIQD nömrəli; 23 aprel 2002-ci il tarixli 311-IIQD nömrəli; 30 dekabr 2003-cü il tarixli, 568-IIQD nömrəli; 18 iyun 2004-cü il tarixli, 700-IIQD nömrəli; 10 iyun 2005-ci il tarixli, 925-IIQD nömrəli qanunlara əsasən əlavələr və dəyişikliklərlə («VneshExpertService»).
